Trong khi DN Âu – Mỹ trực
diện với thất bại, thì DN Á Đông lại thu dọn đồ đạc trong đêm rồi âm
thầm bỏ trốn nếu gặp khó khăn mà không biết rằng thất bại chính là học
phí quý báu để thành công.
Nhiều doanh nhân Trung Quốc và Việt Nam
sẽ biện bạch là cơ chế pháp lý nơi đây quá phức tạp, không minh bạch,
nên khi phá sản, rất khó giải quyết đề thỏa mãn sự đòi hỏi của mọi phe
nhóm liên quan. Lý do này cũng chứa một phần sự thực; nhưng phân tích
kỹ, tôi nhận thấy yếu tố văn hóa xã hội có tầm ảnh hưởng quan trọng hơn.
Vấn đề “sĩ diện” trong truyền thống hành xử và giao thiệp của người Á
Đông, nhất là người Trung Quốc, đã là một đề tài có nhiều bàn luận nhất
tại nhiều quốc gia Âu Mỹ.
“Không giặt đồ dơ trước công chúng”
Trong
cuộc khủng hoảng năm 2008, nhiều nhà máy ở Thẩm Quyến (Trung Quốc) phải
đóng cửa vì không đủ doanh thu hay đơn đặt hàng do sự suy thoái của mức
độ tiêu thụ tại Âu, Mỹ hay Nhật Bản. Phần lớn các chủ nhân, dù người
nước ngoài hay Trung Quốc, đều chọn giải pháp là thu dọn đồ đạc trong
đêm rồi âm thầm bỏ trốn, thay vì phải đối diện với chủ nợ, nhân viên hay
chính quyền. Hiện tượng này cũng khá phổ biến tại Việt Nam và các quốc
gia Á Đông còn chịu ành hưởng bởi tập tục phong kiến xa xưa. So sánh với
các doanh nghiệp tại các quốc gia Âu Mỹ, chủ nhân nơi đây thường công
khai đem tài sản còn lại ra công chúng, hoặc giao cho tòa án, hoặc
thương lượng với các chủ nợ về một giải pháp êm thấm hơn.
Vì sĩ diện, doanh nhân Trung Quốc, kể cả
những Hoa kiều, lao vào những dự án và công việc có tính cách phô
trương, phiến diện, nhất thời; thay vì sáng tạo, bền vững và kín đáo. Họ
thích được “nổi trội” hơn các đồng nghiệp và sự ca tụng của cộng đồng,
bang họ, bạn bè, gia đình…là một động lực không thể thiếu trong sự tính
tóan và điều hành công việc. Vì sĩ diện, họ sợ nhất là sự cười chê của
cộng đồng khi thất bại. Rất nhiều doanh gia sẵn sàng bỏ xứ sở, gốc gác
để biến mất vì xấu hổ. Do đó, việc che đậy những điều được coi là “xấu”
trở nên một ưu tiên trong hoạt động kinh doanh.
Thái độ che giấu hay bộc lộ là sự khác
biệt lớn nhất về văn hóa giữa Á Đông và Âu Mỹ trong hành xử thường nhật
của cá nhân và phe nhóm. Lấy nghệ thuật hội họa chẳng hạn: trong khi
tranh Á Đông hay thể hiện những nét đẹp tiềm ẩn, với góc nhìn tổng quan
trong thiên nhiên và con người, thì tranh của Âu Mỹ tràn ngập những
trường phái hiện thực, tả chân rõ ràng với những nét cạnh và chi tiết.
Triết lý Khổng Lão chứa đựng nhiều ẩn dụ, mơ hồ và ví von. Các triết
phái Tây Phương thì gay gắt với biện luận, tranh cãi và phản bác. Tục
ngữ trong xử thế của Á Đông nhấn mạnh việc “không giặt đồ dơ trước công
chúng”, hay “tốt khoe, xấu che” hay “đừng vạch áo cho người xem lưng”.
Đây là một thói quen tương phản, đối
nghịch nhất với nguyên tắc “minh bạch” và “trung thực” của hệ thống tài
chính thế giới. Nếu tất cả các công ty niêm yết trên sàn chứng khoán ở Á
Đông lấy lý do là vì tôn trọng văn hóa truyền thống phải “tốt khoe, xấu
che” thì chúng ta sẽ chẳng có thị trường chứng khoán tại các nơi này.
Ngay cả trong những công ty tư nhân, sự giấu diếm những tệ hại, sai lầm
với khách hàng, với đối tác, với nhân viên…sẽ gây ra những nguy hiểm cho
an toàn của sản phẩm, cho niềm tin vào thương hiệu, cho sự vững bền của
hoạt động.
Suy nghĩ xa hơn, những cái “xấu” được
che đậy thường không có một định nghĩa đồng nhất trong mọi góc nhìn. Nếu
dùng căn bản sâu rộng về đạo đức cá nhân hay chuẩn mực đa dạng của tư
duy xã hội, thì cái “xấu” ngày hôm nay có thể dễ dàng thay đổi thành cái
“tốt” ngày mai; và ngược lại. Một ví dụ điển hình là sự “thất bại” trên
thương trường. Qua thời kỳ dạy học, tôi biết rất nhiều sinh viên trẻ ở Á
Đông vì sợ “thất bại”, bị cười chê và mang tiếng “xấu” suốt đời, nên
không bao giờ dám dấn thân làm ăn. Trong khi đó, tư duy khoảng đạt, chấp
nhận dễ dàng chuyện “thất bại” của xã hội Mỹ là một trong những nguyên
nhân tạo nên sự đột phá kỳ diệu của nền kinh tế này.
Thất bại là “học phí”
“Tôi thấy ở đây, người dân không xấu hổ vì ăn cắp hay nói dối; mà lại xấu hổ vì thất bại hay nghèo khó. Nó đi ngược với tất cả tư duy và chuẩn mực về đạo đức mà tôi đã được dạy dỗ từ bé.” |
Tôi có thể đi xa hơn mà nhận xét rằng
“thất bại” là một điều đáng khen ngợi, ngay cả hãnh diện. Nó nói lên
lòng can đảm của con người dám làm, nó biểu hiện sự kiên nhẫn của tinh
thần phấn đấu, và nó sẽ là một bài học vô cùng quý giá hơn cả mọi bài
giảng trong lớp học hay trên những trang sách khô khan. Khi tôi đi tập
sự ở Wall Street vào thập niên 70s, một giao dịch viên trên sàn giao
dịch của Merrill Lynch quyết định hấp tấp, phạm một lỗi lầm và làm công
ty lỗ 8 triệu USD trong 20 phút. Cả phòng làm việc áy náy nhìn anh ta
dọn đồ đạc, sẵn sàng để bị đuổi. Nhưng khi anh nộp đơn từ chức, ông sếp
của anh lại la mắng anh thậm tệ,” Công ty vừa bỏ ra 8 triệu USD để trả
học phí cho cậu, giờ cậu dám bỏ việc hả? Lo về bàn làm việc, dùng cái
đầu tốt hơn và gắng kiếm lại cho công ty số tiền cậu làm mất.” Ông sếp
này hiểu về “thất bại”. Không lạ gì khi anh nhân viên đó trở nên một
siêu sao của Merrill Lynch trong những năm kế tiếp.
Một anh bạn giáo sư của đại học Thanh
Hoa hỏi tôi về nghịch lý lạ lùng nhất tôi đã trải nghiệm ở xã hội Trung
Quốc, “Tôi thấy ở đây, người dân không xấu hổ vì ăn cắp hay nói dối; mà
lại xấu hổ vì thất bại hay nghèo khó. Nó đi ngược với tất cả tư duy và
chuẩn mực về đạo đức mà tôi đã được dạy dỗ từ bé.”
Hiện tượng che dấu vì xấu hổ với thất
bại thể hiện rõ ràng nhất trong việc xử lý nợ nần của doanh nghiệp. Tôi
nhớ cách đây 25 năm, tôi và ông sếp đã kinh hãi khi một khách hàng người
Nhật đã tự vận vì một món nợ 4 triệu USD ông không trả nổi. Với ngân
hàng đầu tư mà chúng tôi làm công, 4 triệu USD là một món tiền không
lớn, tôi chỉ cần viết một báo cáo 2 trang với chữ ký phê chuẩn của ông
sếp là mọi hồ sơ sẽ được xếp lại. Chúng tôi phải đi diều trị tâm lý sau
đó vì 2 người đều nghĩ là mình có “tội” hay “lỗi” trong sự cố này.
“”Thất bại” là một điều đáng khen ngợi, ngay cả hãnh diện. Nó nói lên lòng can đảm của con người dám làm, nó biểu hiện sự kiên nhẫn của tinh thần phấn đấu.” |
Khắp Á Đông, không doanh nhân nào muốn
mổ xẻ hay đào bới chuyện nợ nần hay “thất bại” đã qua. Không ai muốn
ngồi xuống giải thích với các chủ nợ hay cổ đông đối tác về những lý do
hay yếu tố đã gây nên sự cố. Mọi người, kể cả chủ nợ, chỉ ao ước là tai
nạn này sẽ biến mất, mọi điều tiếng im bặt và tất cả quay về với đời
sống hàng ngày như chuyện đó không hề xảy ra.
Cá nhân tôi cũng đã đối diện với vực
thẩm của phá sản nhiều lần trong thương nghiệp. Vào đầu thập niên 80s,
tôi rất hồ hởi lạc quan khi kiếm tiền nhanh chóng vô tội vạ với địa ốc
từ những năm 70s. Tôi và vài người bạn gom hết vốn, khoảng 6 triệu USD,
đầu tư xây dựng 220 biệt thự tại Scottsdale, Arizona. Khi lãi suất ngân
hàng lên hơn 20% một năm, chúng tôi không bán được một biệt thự nào, và
phải trả hơn 27 triệu USD cả vốn lẫn lời đã đến kỳ hạn. Luật sư tôi
khuyên nên tránh mặt các chủ nợ và khai phá sản để toàn bộ tài sản bị
tòa phong tỏa khoảng 2 năm, rồi chờ đợi tình thế đảo ngược. Nhưng căn
bản đạo đức cá nhân không cho phép tôi làm vậy.
Tôi triệu tập một hội đồng các chủ nợ
(creditors committee), trình bày trung thực các tài sản và nợ nần, của
cá nhân tôi lẫn công ty. Tôi chịu hoàn toàn trách nhiệm và sẵn sàng giao
toàn bộ tài sản mà không làm khó khăn để họ rộng đường thanh lý và các
món nợ khỏi bị xấu thêm với thời gian. Bù lại, tôi không phải khai phá
sản (có ảnh hưởng xấu đến lịch sử tín dụng cá nhân trong 7 năm) và không
bị kiện cáo thêm về bất cứ lý do gì. Trong tài sản cá nhân, tôi thậm
chí còn ghi rõ 2 bức tranh nổi tiếng (trị giá hơn 500.000 USD), bộ sưu
tập viết máy (trị giá hơn 400.000 USD) và 4 chiếc xe hơi thể thao
classic (trị giá hơn 1,5 triệu USD). Đây là các khoản tài sản mà tôi có
thể dễ dàng che dấu.
Các chủ nợ trân trọng sự thành thực và
can đảm của tôi. Họ dễ dãi chấp nhận mọi điều kiện, còn cho tôi giữ lại
bộ sưu tập viết máy và một chiếc xe Porsche. Sau đó, họ bắt tôi phải đi
ăn tối ở một nhà hàng sang trọng nhất Los Angeles, và chúng tôi cùng ca
bài My Way trong thân tình. Một chủ nợ 6 năm sau còn đầu tư vào công ty
Hartcourt của tôi hơn 2 triệu USD và chúng tôi trở thành những người bạn
thân cho đến nay.
Trung thực, minh bạch và cởi mở
Một điều cần ghi nhớ là hiện nay suy
nghĩ và kỳ vọng của các chuyên gia Á Đông lớn lên trong môi trường tài
chánh toàn cầu đã thay đổi nhiều. Phần lớn, họ đã tốt nghiệp ở các đại
học Âu Mỹ, sống và làm việc một thời gian dài tại các định chế đa quốc
gia, nên văn hóa và tư duy của họ thường khác nhiều so với các quản trị
viên vẫn còn vướng mắc với thời xa cũ.
Tôi được vài con nợ mời làm tư vấn để
thương lượng với các chủ nợ về giải pháp phá sản êm thấm. Tôi luôn nói
rằng tôi không đoan chắc là các chủ nợ của bạn sẽ dàn xếp tốt đẹp với
ban quản trị về giải pháp sau cùng hay sẽ hoan hỉ mời ban quản trị đi ăn
uống linh đình. Nhưng tôi tin chắc là “trung thực”, “minh bạch” và “cởi
mở” là ba yếu tố cần thiết để việc tái cấu trúc công ty được hoàn tất
như mong ước. Mọi hành xử ngược lại, sẽ chỉ gây ra những hậu quả trái
với quyền lợi của mọi phe nhóm.
“Life is not how to survive the storm but how to dance in the rain” (Sống không phải để được cứu vớt trong trận bão, mà sống để được nhảy múa trong cơn mưa.) |
Tôi hy vọng là giới doanh nhân trẻ của
Việt Nam sẽ không bị sự xấu hổ vì sợ “thất bại” làm chùn chân khi tìm
giải pháp sáng tạo và năng động cho công việc cùa mình. Thomas Edison
“thất bại” hơn 2 ngàn lần trong các thí nghiệm trước khi sáng chế ra
bóng đèn điện. Nếu ông ta xấu hổ, có lẽ nhân lọai vẫn phải đốt đèn cầy
mỗi đêm. Tôi có một câu viết đóng khung trong phòng làm việc ở Thượng
Hải do một người bạn tặng, “Life is not how to survive the storm but how
to dance in the rain” (Sống không phải để được cứu vớt trong trận bão,
mà sống để được nhảy múa trong cơn mưa.) Tôi sẽ kính tặng lại cho ban
quản trị của một công ty nào biết vượt sóng thành công sau cơn bão.
T.S Alan Phan là Chủ Tịch Quỹ Đầu Tư Viasa tại Hong Kong và Thượng Hải. Du học Mỹ từ năm 1963, ông đã làm việc tại nhiều công ty đa quốc gia ở Phố Wall và phát triển công ty Hartcourt của mình thành một tập đoàn niêm yết trên sàn Mỹ với thị giá hơn 700 triệu USD. Ông sống và làm việc tại Trung Quốc từ năm 1999. TS. Phan tốt nghiệp BS tại Penn State (Mỹ), MBA tại American Intercontinental (Mỹ), Ph.D tại Sussex (Anh) và DBA tại Southern Cross (Úc). |
T.S ALAN PHAN (CHỦ TỊCH QUỸ ĐẦU TƯ VIASA)
Trích dẫn : www.gocnhinalan.com
0 nhận xét:
Đăng nhận xét
LƯU Ý:
>>Phần "đăng nhận xét" để bạn thảo luận, thắc mắc và chia sẻ ý kiến với tin bài thành viên Dynamic Chapter đã đăng.
>>Admin Dynamic Chapter sẽ biên tập các ý kiến của bạn đọc trước khi xuất bản.
>>Dynamic Chapter hoan nghênh đón nhận và xuất bản những ý kiến khách quan, có tính xây dựng, tôn trọng cộng đồng.
>>Dynamic Chapter từ chối hoặc xóa bỏ bất cứ lời bình nào không hợp thuần phong mỹ tục, các ý kiến cực đoan, không tôn trọng người khác. Các ý kiến viết bằng tiếng Việt không dấu hoặc sai nhiều chính tả sẽ không được xuất bản. Các quảng cáo, ngôn ngữ html và đường link đều không được đăng.
Cám ơn sự đóng góp và hợp tác của bạn đọc.